مجتمع فولاد خراسان یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین واحدهای تولید فولاد در شرق کشور است که در ۱۵ کیلومتری شمال‌غرب شهر نیشابور، استان خراسان رضوی قرار دارد. این کارخانه با هدف تأمین نیاز روزافزون کشور به محصولات فولادی، به‌ویژه در مناطق شرقی ایران، احداث شد و هم‌اکنون به‌عنوان قطب صنعتی شرق کشور شناخته می‌شود. فولاد خراسان در سال ۱۳۸۰ خورشیدی به بهره‌برداری رسید و از آن زمان تاکنون به‌صورت مستمر در حال توسعه بوده است.
قیمت میلگرد نیشابور
محصولات تولیدی مجتمع فولاد خراسان از جمله میلگرد، شمش فولادی و آهن اسفنجی از طریق بورس کالای ایران عرضه می‌شوند. به‌این‌ترتیب، قیمت میلگرد نیشابور بر اساس مکانیزم شفاف عرضه و تقاضا در تالار معاملات بورس کالا صورت می‌گیرد.
در این فرآیند، شرکت تولیدکننده محصولات خود را با قیمت پایه مشخص و طبق ضوابط بورس عرضه می‌کند و خریداران واجد شرایط در رقابت حراجی، قیمت پیشنهادی خود را ثبت می‌کنند. در نهایت، قیمت نهایی بر اساس آخرین نرخ معامله در تالار مشخص می‌شود.
این شیوه عرضه موجب شفافیت در قیمت‌گذاری، جلوگیری از واسطه‌گری و ایجاد رقابت سالم در بازار فولاد کشور شده است. همچنین خریداران می‌توانند با مراجعه به سامانه رسمی بورس کالا یا از طریق کارگزاری‌های معتبر، از جزئیات عرضه و قیمت روز محصولات فولاد خراسان مطلع شوند.
تاریخچه کارخانه فولاد خراسان (نیشابور)
کارخانه نیشابور، به‌عنوان بزرگ‌ترین واحد تولید فولاد در شرق ایران، حاصل طرحی ملی برای گسترش صنایع سنگین در مناطق کمتر توسعه‌یافته کشور است.مطالعات اولیه طرح در دهه‌ی هفتاد انجام شد و شهر نیشابور به دلیل موقعیت جغرافیایی مناسب، دسترسی به خطوط حمل‌ونقل ریلی، منابع انرژی و نزدیکی به معادن سنگ‌آهن، به‌عنوان مکان اجرای پروژه انتخاب گردید.
عملیات ساخت در سال ۱۳۷۴ آغاز شد و پس از چند سال تلاش، در سال ۱۳۸۰ نخستین شمش فولادی از کوره‌های مجتمع خارج شد. این لحظه سرآغاز فعالیت رسمی فولاد خراسان بود؛ مجموعه‌ای که بعدها با توسعه واحدهای جدید، به یک زنجیره‌ی کامل تولید فولاد تبدیل شد.
در آغاز، کارخانه تنها شامل واحد فولادسازی و نورد بود، اما به‌تدریج بخش‌های احیای مستقیم و گندله‌سازی نیز به آن افزوده شدند تا مسیر تولید از سنگ‌آهن تا محصول نهایی در داخل مجموعه انجام گیرد. توسعه‌های بعدی شامل افزایش ظرفیت تولید، ارتقای فناوری‌های ذوب و نورد، احداث نیروگاه و اجرای طرح‌های زیست‌محیطی بود.
ظرفیت فعلی فولاد خراسان در بخش فولادسازی بیش از ۱.۴ میلیون تن فولاد خام ، 1.6 میلیون تن آهن اسنجی ، 2.5 میلیون تن گندله و واحد نورد آن توان تولید حدود 600 هزار تن میلگرد در سال را دارد.
جهت آشنایی بیشتر با این شرکت پیشنهاد میکنیم کاتالوگ مجتمع فولاد خراسان را مطالعه کنید.
ساختار سازمانی و مالکیت
شرکت مجتمع فولاد خراسان به‌صورت سهامی عام اداره می‌شود و سهام آن با نماد «فخاس» در بورس اوراق بهادار تهران معامله می‌شود.
در ترکیب سهام‌داران، شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات، سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح و شرکت ملی فولاد ایران از سهام‌داران عمده هستند. ساختار مدیریتی شرکت شامل هیئت‌مدیره، مدیرعامل و معاونت‌های تخصصی تولید، مالی، بازرگانی و مهندسی است که هر کدام نقش ویژه‌ای در عملکرد صنعتی این مجموعه دارند.
زنجیره تولید فولاد خراسان
مجتمع فولاد خراسان یکی از معدود واحدهای فولادی کشور است که زنجیره تولید را از تأمین مواد اولیه تا محصول نهایی در اختیار دارد. فرآیند تولید در این کارخانه با دریافت سنگ‌آهن آغاز می‌شود. پس از تبدیل سنگ‌آهن به کنسانتره و گندله، این مواد وارد واحد احیای مستقیم می‌شوند تا آهن اسفنجی تولید شود. سپس در بخش فولادسازی، آهن اسفنجی در کوره‌های قوس الکتریکی ذوب شده و فولاد خام به‌دست می‌آید. در نهایت، فولاد به شمش تبدیل شده و در خطوط نورد، به میلگرد و سایر مقاطع ساختمانی تغییر شکل می‌دهد.
این زنجیره کامل تولید باعث شده وابستگی شرکت به تأمین‌کنندگان خارجی کاهش یابد و کنترل کیفی محصولات در تمامی مراحل حفظ شود.
محصولات کارخانه فولاد خراسان
محصولات اصلی این مجتمع شامل میلگرد آجدار، میلگرد ساده، شمش فولادی و آهن اسفنجی است. میلگردهای فولاد خراسان با استانداردهای ملی و بین‌المللی مطابقت دارند و در گریدهای A2، A3 و A4 تولید می‌شوند.
علاوه بر بازار داخلی، محصولات کارخانه در سال‌های اخیر به کشورهای همسایه از جمله افغانستان، ترکمنستان و تاجیکستان نیز صادر شده‌اند.
خواص مکانیکی میلگرد نیشابور
در جدول فوق، سه رده‌ی اصلی میلگرد با استانداردهای آج ۳۴۰ (مارپیچ)، آج ۴۰۰ (جناغی) و آج ۵۰۰ (مرکب) معرفی شده‌اند. میلگرد آج ۳۴۰ دارای حداقل تنش تسلیم ۳۴۰ نیوتن بر میلی‌متر مربع و حداقل مقاومت کششی ۵۰۰ نیوتن بر میلی‌متر مربع است و از نظر درصد ازدیاد طول نسبی، مقدار ۱۸ درصد را داراست. این میلگرد به دلیل انعطاف بالا، بیشتر در پروژه‌هایی استفاده می‌شود که نیاز به شکل‌دهی و خم‌کاری زیاد دارند.
میلگرد آج ۴۰۰ که با طرح جناغی شناخته می‌شود، استحکام بیشتری نسبت به نوع قبلی دارد. حداقل تنش تسلیم آن ۴۰۰ نیوتن بر میلی‌متر مربع و مقاومت کششی آن ۶۰۰ نیوتن بر میلی‌متر مربع است. ازدیاد طول نسبی آن حدود ۱۶ درصد بوده و به‌دلیل مقاومت بالاتر، گزینه‌ی مناسبی برای سازه‌های بتنی سنگین محسوب می‌شود.
در بالاترین رده، میلگرد آج ۵۰۰ یا مرکب قرار دارد که دارای تنش تسلیم ۵۰۰ N/mm² و مقاومت کششی ۶۵۰ N/mm² است. درصد ازدیاد طول نسبی در این نوع میلگرد ۱۰ درصد است که نشان‌دهنده‌ی استحکام بسیار زیاد و انعطاف کمتر نسبت به سایر گریدهاست. این میلگرد برای پروژه‌های خاص با نیاز به مقاومت بالا و وزن کمتر کاربرد دارد.
در بخش آزمون خمش جدول، زاویه خمش بین ۱۶۰ تا ۱۸۰ درجه تعیین شده است که نشان‌دهنده‌ی توانایی مناسب میلگردها در تحمل تغییر شکل بدون شکستگی است. همچنین قطر فک خمش متناسب با قطر اسمی میلگرد مشخص شده و در سه حالت مختلف (۳d، ۶d و ۷d) تنظیم می‌شود تا دقت آزمایش تضمین گردد.
آنالیز شیمیایی میلگرد نیشابور
درجدول فوق ترکیب شیمیایی میلگردهای تولیدی فولاد خراسان نیشابور را نشان می‌دهد. در آن، درصد وزنی عناصر اصلی شامل کربن، منگنز، سیلیسیم، فسفر و گوگرد برای سه گرید میلگرد آج ۳۴۰، آج ۴۰۰ و آج ۵۰۰ مشخص شده است.
در میلگرد آج ۳۴۰، میزان کربن حدود ۰٫۳۲ درصد است که موجب نرمی و شکل‌پذیری بالاتر می‌شود. در آج ۴۰۰، مقدار کربن و منگنز افزایش یافته تا استحکام بیشتری ایجاد شود. در نوع آج ۵۰۰ نیز این عناصر به بیشترین میزان خود رسیده‌اند و مقاومت کششی بالایی فراهم می‌کنند.
حداکثر مقدار کربن معادل (CE) برابر ۰٫۴۰ تعیین شده که نشان‌دهنده‌ی حفظ جوش‌پذیری مناسب در تمام گریدهاست. به‌طور کلی، کنترل دقیق این ترکیبات موجب شده میلگردهای فولاد خراسان از نظر استحکام، انعطاف‌پذیری و کیفیت جوشکاری در سطح استانداردهای ملی قرار گیرند.
ویژگیهای هندسی و وزنی میلگرد نیشابور
این جدول مربوط به ویژگیهای هندسی و وزنی میلگردهای تولیدی فولاد خراسان نیشابور است و مشخصات فنی میلگردها را بر اساس قطر اسمی، سطح مقطع، آج، گام و وزن استاندارد نمایش می‌دهد.
در ستون‌های جدول، مقادیر مربوط به قطر اسمی (d) از ۱۰ تا ۳۲ میلی‌متر و سطح مقطع اسمی (An) از ۷۸٫۵ تا ۸۰۴ میلی‌متر مربع درج شده است. همچنین وزن هر متر میلگرد با تلورانس مجاز (حداکثر ±۴ تا ±۶ درصد) مشخص شده است که از حدود ۰٫۶۱۶ تا ۶٫۳۱۰ کیلوگرم بر متر متغیر است.
بخش مربوط به آج‌های عرضی و طولی شامل مقادیر ارتفاع، فاصله و گام آج‌هاست که با استانداردهای ملی مطابقت دارد و هدف آن حفظ چسبندگی مناسب میلگرد به بتن است.
به‌طور خلاصه، این جدول نشان می‌دهد میلگردهای فولاد خراسان از نظر ابعاد، وزن و شکل آج، دقیقاً مطابق با استانداردهای ملی ایران (ISIRI 3132) تولید می‌شوند و دقت هندسی بالایی دارند؛ ویژگی‌ای که به افزایش استحکام و ایمنی سازه‌ها کمک می‌کند.
سخن پایانی :
در یک جمع‌بندی می‌توان گفت کارخانه فولاد خراسان نیشابور یکی از مهم‌ترین و موفق‌ترین طرح‌های صنعتی شرق کشور است که نقش برجسته‌ای در توسعه اقتصادی، صنعتی و اجتماعی منطقه ایفا کرده است. این مجتمع با برخورداری از زنجیره کامل تولید — از گندله‌سازی و احیای مستقیم تا فولادسازی و نورد توانسته بخش قابل توجهی از نیاز بازار داخلی به فولاد را تأمین و بخشی از تولید خود را نیز به کشورهای همسایه صادر کند.
پایداری در کیفیت محصولات، رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و توجه به مسئولیت‌های اجتماعی از ویژگیهای شاخص این کارخانه است. همچنین اشتغال‌زایی گسترده و ایجاد رونق اقتصادی در نیشابور و مناطق اطراف، فولاد خراسان را به یکی از ارکان اصلی توسعه شرق ایران تبدیل کرده است.
